Kwaliteitsselectie bij reorganisatie en collectief ontslag

In veel bedrijven worstelen managers en HR-specialisten met de vraag, hoe zij de personele kant van reorganisaties en inkrimpingen het best kunnen aanpakken. Werkgevers willen graag selecteren op kwaliteit. Vakbonden en diverse politieke partijen verzetten zich hiertegen, met als argument dat dit vooral ten koste gaat van oudere werknemers. Zij zouden veel moeilijker dan jongere werknemers in staat zijn om een nieuwe functie te verwerven en daardoor werkeloosheid te voorkomen. 

Hoe kunnen managers en HR-specialisten op kwaliteit selecteren en toch voorkomen dat oudere werknemers hiervan onevenredig de dupe worden? En hoe kunnen zij tegelijkertijd jong talent voor de organisatie behouden,om te voorkomen dat na de reorganisatie een verouderd en kwalitatief misschien onvoldoende voor de taken berekend personeelsbestand overblijft? Kwaliteitsverlies kan tot nieuwe problemen leiden en in sommige gevallen misschien wel het einde van de organisatie betekenen. Dit dilemma is des te nijpender omdat de mogelijkheden om de kwaliteiten van werknemers te bepalen sterk zijn toegenomen en omdat aan organisaties steeds hogere eisen worden gesteld wat betreft de kwaliteit van diensten en producten die zij leveren.

Meer over de verschillende manieren om personeel te laten afvloeien.

Deze geheel herziene versie van Kwaliteitsselectie bij reorganisatie en collectief ontslag besteedt natuurlijk aandacht aan de vraag hoe reorganisaties het best kunnen worden uitgevoerd. Veel reorganisaties vinden op dit moment nu eenmaal nog steeds volgens die geijkte patronen plaats. Maar deze nieuwe versie gaat ook in op de vraag hoe de organisatie grondig kan worden vernieuwd en qua omvang en samenstelling van het personeel ingrijpend kan worden aangepast, zonder terecht te komen in formele ingrijpende reorganisaties. 

Dit boek geeft managers en HR-specialisten concrete handvatten voor hoe zij het beste om kunnen gaan met de dilemma’s die selecteren op kwaliteit met zich meebrengt. Het boek is ook te gebruiken als lesmateriaal voor management- en HR-opleidingen. Het bevat tal van praktijkvoorbeelden en aanwijzingen voor het omgaan met de organisatorische en personele consequenties van reorganisaties en inkrimpingen.

Dr. Jelle Dijkstra is eigenaar van Dijkstra Organisatieadvies & Personeelsmanagement en schreef dit boek vanuit zijn jarenlange ervaring als HR-adviseur en zijn wetenschappelijke achtergrond.

Voorwoord
Inleiding 
Waarom dit boek? 
Hoe is het boek opgebouwd?

1 Reorganisaties in de praktijk 
1.1 De meeste reorganisaties zijn het gevolg van te laat, verkeerd of onvoldoende effectief ingrijpen 
1.2 Aanleidingen om ingrijpend te reorganiseren 
1.3 Waarom reorganisaties vaak verkeerd uitpakken 
1.4 Gevolgen van onjuist of onzorgvuldig uitgevoerde reorganisaties 
1.5 Het gevaar van kwaliteitsverlies maakt een andere aanpak noodzakelijk 
1.6 Waarom toepassing van kwaliteitscriteria steeds belangrijker wordt 
1.7 Quick Scan Reorganisatie 

2 Veranderde opvattingen over reorganisaties en collectief ontslag 
2.1 Bestaande opvattingen staan ter discussie 
2.2 Zijn ouderen minder productief?
2.3 Zijn jongeren productiever? 
2.4 Recente veranderingen in Europese en nationale regelgeving 
2.5 Consequenties van wettelijke veranderingen voor bedrijven en instellingen 
2.6 Noodzaak van een nieuwe aanpak 

3 Naar een nieuwe aanpak 
3.1 Contouren van een nieuwe aanpak 
3.2 Kwaliteitsselectie 
3.3 De invloed van omstandigheden 
3.4 Opvang van onevenredigheidseffecten 
3.5 Werken met de ‘fuzzy logic’-benadering 
3.6 Het bepalen van de ontslagvolgorde via een puntensysteem 
3.7 Twee praktijkvoorbeelden van puntensystemen 
3.8 Vereenvoudigde toepassing van het puntensysteem 
3.9 Ontslag van kleine aantallen werknemers 
3.10 Vervangend doorschuiven 

4 De feitelijke aanpak van reorganisaties 
4.1 Stappen in het reorganisatieproces
4.2 Communicatiestappen in het reorganisatieproces 
4.3 Organisatie van het reorganisatieproces 
4.4 Stappen bij het opstellen en uitvoeren van een sociaal plan 
4.5 Aanpassing van de organisatiestructuur 
4.6 Selectie van potentiële blijvers en vertrekkers 
4.7 Het feitelijke ontslagproces bij collectief ontslag via het UWV 
4.8 Wederopbouw na de reorganisatie 

5 Reorganisaties voorkomen 
5.1 Naar een preventieve praktijk 
5.2 Continue aanpassing van organisatie en formatie als onderdeel van de dagelijkse praktijk 
5.3 Wat is nodig om een preventieve aanpak mogelijk te maken? 
5.4 De praktijk van het gefaseerd inkrimpen 

6 Naar een ‘reorganisatiebestendig’ HR-beleid 
6.1 Goed HR-beleid 
6.2 ‘Quick Scan’ kwaliteit HR-beleid 
6.3 Aanpassing van HR-instrumenten 
6.4 Leeftijdsbewust HR-beleid 
6.5 Rekening houden met andere personeelskenmerken 

7 Het Nieuwe Organiseren 
7.1 Naar een nieuwe wereld van netwerken en talentpools 
7.2 Een samenwerkingsverband kan snel van samenstelling veranderen 
7.3 Van functies naar rollen en van hiërarchisch naar dienend en gedeeld leiderschap 
7.4 Van organisaties naar ‘hubs’ en overlappende ‘circles of influence’ Slotbeschouwing 

Bijlagen 
Bijlage 1 Vragenlijst reorganisatieproces 
Bijlage 2 Belangrijkste punten uit het Ontslagbesluit 
Bijlage 3 Samenvatting Europese Richtlijn 2000/78/EG 
Bijlage 4 Samenvatting wet Gelijke behandeling op grond van leeftijd bij de arbeid 
Bijlage 5 Voorbeeldbrief melding voorgenomen collectief ontslag 
Bijlage 6 Checklist bij collectief ontslag om bedrijfseconomische redenen 
Bijlage 7 Voorbeeld Sociaal Plan 
Bijlage 8 Voorbeeld van een sociale leidraad 
Bijlage 9 Voorbeeld van een afvloeiingsschema 
Bijlage 10 Beslismodel voor de keuze van de juiste reorganisatievariant(en) 

Literatuur
Eerder verschenen