In het HBO en WO is het bijdragen aan het ontwikkelen en innoveren van de beroepspraktijk een belangrijk speerpunt.
Actieonderzoek is een niet meer weg te denken methode bij praktijkgericht onderzoek. Kenmerkend is dat de vraagstelling ingegeven wordt door de beroepspraktijk en dat de opgedane kennis direct kan bijdragen aan die beroepspraktijk.
Dit boek wil studenten, maar ook professionals die werkzaam zijn in de zorg en/of welzijn, principes en handvatten bieden om systematisch en methodisch de beroepspraktijk te onderzoeken en te verbeteren.
Het boek geeft inzicht in de relevantie en de methodologie van actieonderzoek. Het biedt handvatten voor de praktische toepassing in een concreet onderzoeksplan. Daarnaast staan de hedendaagse methoden voor dataverzameling en analyse beschreven. Ook laat het boek succesvolle voorbeelden zien van al afgeronde actieonderzoeken.
Actieonderzoek vertrekt altijd vanuit een kwestie die in de praktijk speelt. Vervolgens wordt via actie in de praktijk kennis opgedaan met als doel hierin verandering of verbetering aan te brengen. Dit is een spiraalvormig proces waarbij de betrokkenen in de praktijk actief deelnemen en samenwerken.
Wat actieonderzoek bijzonder maakt, is dat het niet alleen om praktijkontwikkeling gaat, maar ook om kennisontwikkeling en om professionele of persoonlijke ontwikkeling.
Inhoud
Voorwoord
Hoofdstuk 1 De plaats van actieonderzoek binnen een
veranderend zorg-, welzijn- en hoger onderwijslandschap
Wat is actieonderzoek?
Twee ontstaanslijnen
Welke benadering en welk paradigma?
Positionering van actieonderzoek
Ontwikkelingen in Nederland en internationaal
De vier werelden van actieonderzoek
Leeswijzer
Hoofdstuk 2 Methodologische principes voor actieonderzoek
Principe 1: cyclische structuur
Principe 2: participatie
Principe 3: persoonsgerichtheid
Principe 4: contextualiteit
Principe 5: reflexiviteit
Principe 6: meerdere vormen van kennis
Principe 7: bevorderen van transformatie
Principe 8: kritische toetsing in publieke ruimtes
Samenvatting
Hoofdstuk 3 Actieonderzoek, een design en strategie voor verandering
De keuze voor een type actieonderzoek
Een cyclisch en flexibel design
Fase 1 Preoriëntatiefase
Fase 2 Oriëntatiefase
Fase 3 Planningsfase
Fase 4 Actie- en observatiefase
Fase 5 Reflectie- en evaluatiefase
Tips voor schrijven onderzoeksvoorstel
Samenvatting
Hoofdstuk 4 Methoden van datageneratie
Kenmerken van datageneratie in actieonderzoek
Van dataverzameling naar datageneratie
Expliciteren van belichaamde kennis
Narratieve data
Werving van deelnemers en hun actieve rol
Diversiteit van methoden
Interviews
Focusgroepen
Verhalenworkshops
Participerende observatie
Vragenlijsten
Samenvatting
Hoofdstuk 5 Data-analyse in actieonderzoek
Verwerken van data
Kenmerken van data-analyse in actieonderzoek
Methoden van data-analyse
Kritisch, creatief hermeneutische data-analyse (KCHA)
Samenvatting
Hoofdstuk 6 De veelzijdige rol van de actieonderzoeker
De actieonderzoeker als actor
De actieonderzoeker als facilitator van onderzoek, leren en verandering
Faciliteren gedefinieerd
Positionering en rolinvulling bij faciliteren
Hoe te faciliteren in actieonderzoek
Reflexieve raamwerken voor relationele processen
Samenvatting
Hoofdstuk 7 Kwaliteit en presentatie van actieonderzoek
Praktische relevantie
Methodische grondigheid
Ethisch verantwoord
Het presenteren van actieonderzoek
Samenvatting
Nawoord
Maatschappelijke verschuivingen
Actieve, participatieve en responsieve benaderingen
De uitdagingen van actieonderzoek in de beroepspraktijk
Het moeilijke concept van participanten
De uitdaging van de macht
Wat met de kennis?
Uitdagende rol voor actieonderzoeker en evaluator
Tot slot
Relevante websites
Bronnen
Dankwoord
Over de auteurs
Register