Voorlichting en begeleiding

Op de vraag aan hulpverleners wat hun vak zo boeiend maakt, antwoorden zij doorgaans: het contact met patiënten of, meer algemeen, de omgang met mensen. Op de vraag wat het vak soms zo moeizaam maakt, volgt dan vaak een eensluidend antwoord. Blijkbaar staat of valt het prettig uitoefenen van het vak met de kwaliteit van het contact met anderen. Het geven van voorlichting en begeleiding maakt daar onlosmakelijk deel van uit. Als dat goed gaat en je ziet als hulpverlener dat je patiënten werkelijk zijn geholpen met je uitleg, adviezen, steun en begeleiding, dan geeft dat een goed gevoel.

Het kan echter ook anders gaan. Wanneer patiënten de voorlichting niet waarderen, zich er niets van aantrekken of - nog erger - de strijd aangaan, dan leidt dat tot frustratie, spanningen en niet zelden ook tot een gevoel van machteloosheid. Het verbeteren van communicatieve vaardigheden in het contact met patiënten en naasten is en blijft daarom een aandachtspunt, niet alleen in de opleiding, ook daarna. De uitgave Voorlichting en begeleiding is bedoeld om de vakbekwaamheid in het geven van voorlichting en begeleiding te vergroten. De uitgave bevat de daarvoor noodzakelijke theoretische uitleg en inhoudelijke aanwijzingen, aangevuld met tal van voorbeelden uit de praktijk. Speciale aandacht is er daarbij voor de psychosociale gevolgen van ziekte en voor het omgaan met de soms heftige emoties van patiënten.

Dit overzichtelijke basisboek - geschreven voor (para)medici - is het resultaat van ruim vijfentwintig jaar ervaring met het geven van onderwijs in gespreksvoering binnen de gezondheidszorg, en is gebaseerd op eigen onderzoeksresultaten en die van vele anderen.

Inhoud

Inleiding

1 Communicatie
1.1 Inleiding 
1.2 Wat is communicatie? 
1.3 Waarom communiceren we? 
1.4 Hoe communiceren we? 
1.5 Waarover communiceren we? 
1.6 Hoe verpakken we de informatie? 
1.7 Communicatie met en zonder woorden 
1.8 Wat zegt de metabetekenis? 
1.9 Selectie van informatie 
1.10 Samenvatting 

2 Communicatie bij ziekte
2.1 Inleiding 
2.2 Wat betekent ziekte voor een patiënt? 
2.3 Aandacht voor de psychosociale context 
2.4 Emoties rond ziekte 
2.5 Emotionele gevolgen van ziekte 
2.6 Hoe gaan patiënten om met hun emoties? 
2.7 Verlies en verwerking 
2.8 Het verwerkingsproces 
2.9 Samenvatting 

3 Voorlichting en begeleiding: een begripsbepaling
3.1 Inleiding 
3.2 Voorlichtingsdoelen 
3.3 Samenhang tussen de voorlichtingsdoelen 
3.4 Je patiënt aan het werk 
3.5 Begeleiden 
3.6 Samenvatting 

4 De touwtjes in handen
4.1 Inleiding 
4.2 De omstandigheden voor een voorlichtingsgesprek 
4.3 De structuur van een voorlichtingsgesprek 
4.4 Regie over het gesprek 
4.5 Zorg voor de verstandhouding 
4.7 Samenvatting 

5 Uitleg en instructies geven
5.1 Inleiding 
5.2 Hoe wordt informatie verwerkt? 
5.3 De structuur van je uitleg 
5.4 De formulering van je uitleg 
5.5 Een uitleg voorbereiden 
5.6 De presentatie van je uitleg 
5.7 Instructies geven 
5.8 Samenvatting 

6 Actief luisteren
6.1 Inleiding 
6.2 Vormen van luisteren 
6.3 Steunende luistervaardigheden 
6.4 De juiste vragen stellen 
6.5 Sturende luistervaardigheden 
6.6 Samenvatting 

7 Adviseren en begeleiden
7.1 Inleiding 
7.2 Gericht adviseren 
7.3 Ondersteunend adviseren: counselen 
7.4 Het overlegmodel 
7.5 Een model voor psychosociale begeleiding 
7.6 eHealth 
7.7 Samenvatting 

8 Omgaan met emoties
8.1 Inleiding 
8.2 Herkennen van emoties 
8.3 Reageren op emoties 
8.4 Helpen bij verwerking 
8.5 Het slechtnieuwsgesprek 
8.6 Samenvatting 

9 Overtuigen, omgaan met weerstand en met conflicten
9.1 Inleiding 
9.2 Overtuigen 
9.3 Therapieontrouw 
9.4 De aanpak van weerstand in adviesgesprekken 
9.5 Conflicten 
9.6 Een conflict van niveau 
9.7 Samenvatting 

10 Grip op gevoelens
10.1 Inleiding 
10.2 Veranderen van denken en voelen 
10.3 Rationeel Emotieve Therapie 
10.4 Zelfhulp bij verwerking 
10.5 Afscheid nemen 
10.6 Samenvatting 

Aanbevolen literatuur 

Over de auteurs 

Register